Gümrük Müşavirliği

Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gümrük işlemlerini, dolaylı temsil yoluyla takip eden ve sonuçlandıran ve kendilerine Müsteşarlıkça gümrük müşavirliği izin belgesi verilen serbest meslek sahiplerine ‘Gümrük Müşaviri' denilmektedir.

 

- Serbest meslek mensubu (bağımsız olarak) yoluyla,

- Bir tüzel kişilik ortağı yoluyla,

- Müşavirlik şirketi dışında bir şirketin çalışanı olarak doğrudan temsil yoluyla,

Olmak üzere üç ayrı biçimde sürdürebilir.

 

Bir gümrük müşaviri yukarıda sayılanlardan birini tercih etmek zorunda olup, gümrük müşavirinin, hem şirket ortağı hem de serbest meslek erbabı olarak mesleğini ifa etmesi mümkün bulunmamaktadır.

Gümrük müşavirinin, gümrük müşavirliği şirketi dışında bir tüzel kişilik bünyesinde çalışması halinde sadece çalıştığı şirkete ait eşyanın gümrük işlemlerini takip edebilecektir.

Gümrük müşavirliğinin tüzel kişilik oluşturularak yürütülmesi halinde ise, şirket ortakları gümrük müşaviri olmak zorundadır. Ancak, şirket ortağı olan gümrük müşavirlerinin aynı Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğüne bağlı bulunması zorunluluğu bulunmamakta ve şirketin merkezi kanuni iş merkezi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, gümrük müşavirliği mesleğinden olmayanların kurulacak şirketlere ortak olamayacakları ve gümrük müşavirliği hizmeti veremeyecekleri Gümrük Kanununda belirtildiğinden, gümrük müşavirliği hizmeti yapan şirketlerin, gümrük müşavirliği dışındaki faaliyet konularını unvanlarında ve ana sözleşmelerinde göstermeleri mümkün bulunmamaktadır. Diğer taraftan, tüzel kişiliğin merkez dışında şubeleri bulunması halinde tüzel kişi ortaklarının şirketin merkezi veya şubenin bulunduğu yerdeki başmüdürlüğe kayıtlı olmaları, şubelerinde de gümrük müşaviri bulundurulması gerekmektedir.

Bir tüzel kişilik oluşturularak yürütülen gümrük müşavirliği şirketlerinde, şirket ortakları aynı şekilde kurulmuş ikinci bir gümrük müşavirliği şirketine de ortak olabilir. Bu kişilerin gümrük müşavirliği faaliyetleri dışında çalışan şirketlere ortak olmaları da Ticaret Kanunları hükümleri çerçevesinde mümkündür.

Her gümrük müşavirinin, gerek disiplin cezasını uygulamaya yetkili amirin belirlenmesi gerekse yazışma yerinin belirlenmesi (tebligat) bakımından bir Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğüne bağlı olması ve Gümrük Müşavirleri Derneğine üye olması zorunlu bulunmaktadır.

Gümrük müşavirleri; eşya sahibince verilmiş noter tasdikli vekaletnamelere istinaden, gümrük idarelerinde her türlü gümrük işlemini takip ederek sonuçlandırabilir. Gümrük müşavirlerinin geçerli vekaletnameleri bulunmadıkça, mal sahipleri adına beyanda bulunamayacakları gibi, diğer gümrük işlemlerini de takip edemezler.

 

Bir gümrük müşavirinin yanında çalışan ve onun adına gümrükte iş takip eden ve kendilerine Müsteşarlıkça gümrük müşavir yardımcılığı izin belgesi verilen kişilere ‘Gümrük müşavir yardımcısı” denir.

Gümrük müşavir yardımcılarının; bir gümrük müşavirinin yanında çalışması ve onun adına gümrükte iş takip etmeleri kanuni bir zorunluluktur. Mal sahipleri veya Gümrük Yönetmeliği'nin 696 ncı maddesinde belirtilen kişiler tarafından imzalanan beyannameler ile bu beyannameler kapsamı eşya ve söz konusu eşyanın beyan edildiği gümrük rejimine ilişkin hükümlerin uygulanması için gerekli olan belgeler gümrük müşavir yardımcıları tarafından da verilebilir. Ayrıca anılan kişiler, beyanda bulunmak üzere muayenelerde gümrük müşaviri yerine hazır bulunabilmekte, vekaletnameleri olmak kaydıyla da gümrük işlemleri bitirilmiş eşyayı geçici depolama yeri veya antrepodan çıkarabilir, eşyanın incelenmesine yönelik her türlü işlemlerde hazır bulunabilmektedirler. Ancak gümrük müşavir yardımcıları, gümrüklerde tek başlarına iş takibinde bulunamamakta ve fatura düzenleyememekte, mal sahiplerine yapılacak tebliğleri kabul edememekte ve onların adına sözlü veya yazılı istek veya itirazda bulunamamaktadır.

 

Öncelikle, gümrük müşavirleri imzaladıkları beyanname ile ilgili cezai hükümlerin uygulanması açısından beyannamede belirtilen bilgiler ile beyannameye ekli belgelerin doğruluğu ve ilgili rejimin gerektirdiği bütün yükümlülüklere uyulmasından sorumlu olup, talep halinde, Müsteşarlık merkez denetim elemanları ile gümrük idare amirlerinin yapacakları muayenelerde bulunmakla veya eşya sahiplerini hazır bulundurmakla ya da onunla birlikte hazır bulunmakla yükümlüdürler.

Ayrıca gümrük müşavirleri, Ticaret Kanunu ile Vergi Usul Kanununun emrettiği defterleri tutmakla yükümlü olup, gerek kanuni defterlerini gerekse iş ile ilgili sair yazışma evrak ve faturaları 5 yıl süreyle muhafaza etmeleri gerekmektedir.

Diğer taraftan gümrük müşavirleri; gerek şahıslarına gerekse şirketlerine ait ibrazı zorunlu bilgi ve belgelerde değişiklik olması halinde bunları bir hafta içinde bağlı bulundukları Başmüdürlüğe bildirmekle mükelleftirler. Bu belgelerde değişiklik olmaması halinde ise durumun, her yılın ikinci ayı içerisinde bir yazı ile bağlı bulunulan Başmüdürlüğe bildirilmesi gerekmektedir.

Aynı şekilde, gümrük müşavirleri yanlarında çalışan müşavir yardımcılarının görevden ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi düzenlemeleri ve yanlarında çalışmaya başlayacaklarda da bu belgeyi aramaları gerekmektedir. İlk defa göreve başlayacak gümrük müşavir yardımcıları bu hükmün dışındadır. Müşavir yardımcılarının bu şekildeki göreve başlama ve ayrılmalarının, ilgili gümrük müşaviri tarafından takip eden gün içinde gümrük müşavirleri derneğine; bu dernek tarafından da bağlı bulunulan gümrük başmüdürlüğüne bir hafta içinde yazı ile bildirilmesi gerekmektedir.

Herhangi bir gümrük müşavirliği şirketine bağlı olmaksızın müstakil olarak dolaylı temsilci sıfatıyla gümrük işlemlerini takip eden gümrük müşavirleri, gördükleri hizmet karşılığında elde edecekleri her tür gelir için serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır.

Gümrük müşavirliğinin bir tüzel kişilik oluşturularak yürütülmesi halinde, tüzel kişilik ortaklarının gümrük müşaviri olması zorunlu olduğundan, gümrük beyannamesi veya beyanname kabul edilen diğer belgeler üzerine imzasını atmış olanların vergi kaybına neden olan durumu bildiği veya bilmesi gerektiği hallerde, şirket ortağı olan gümrük müşavirleri, gümrük idaresine karşı bağlı bulundukları tüzel kişilikle birlikte müteselsilen sorumlu olmaktadır. Söz konusu sorumluluk, beyanname veya sair belgede imzası bulunan gümrük müşavirinin kişisel cezai sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla, işlemi yapan kişi ile birlikte şirket tüzel kişiliğinin de gümrük idaresince alınan vergiler ve para cezaları yönünden müteselsilen sorumlu olmasını içermektedir.

Yine, yapılan hizmetler karşılığında elde edilecek gelirler için gümrük beyannamesinde hesabına beyanda bulundukları kişi veya kuruluşlara şirket adına fatura kesilmesi ve bunun muhasebe kayıtlarında gösterilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, gümrük müşavirleri yanlarında veya şirketlerinde çalışan stajyerlerin büro işlerinde çalışması, gümrüklerde iş takibi yapmamaları gerekmektedir.

 

Gümrük Müşaviri olabilme şartları, genel olarak devlet memuru olabilmek için gerekli olan şartlarla paralellik arz etmektedir. Başvuruda bulunan kişinin Türk vatandaşı olması, medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olması, kamu haklarından mahrum bulunmaması, kanunda yazan belirli suçlardan hüküm giymiş bulunmaması şeklinde özetlenebilen genel koşulların yanında; gümrük müşaviri olmak isteyenin daha önce memurluk yapmış olması durumunda ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmamış olması, kamu görevlisi olmayan kişiler için ise, Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlardan en az lisans seviyesinde mezun olmak ve üç yıl süre ile gümrük müşavir yardımcılığı yapmak koşullarına sahip olmaları gerekmektedir.¬

Yukarıdaki koşulları taşıyan gerek memuriyet geçmişi olan kişiler gerekse üç yıllık staj koşulunu da tamamlamış gümrük müşavir yardımcıları Gümrük Müsteşarlığı'nca açılan sınava girmeye hak kazanırlar. Söz konusu gümrük müşavirliği sınavı, ön eleme ve mesleki yetenek sınavı olmak üzere iki aşamadan oluşmakta olup, ön eleme sınavı, Yükseköğretim Kurulu Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi veya sınav yapan diğer resmi kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Gümrük müşavirliği ön eleme sınavını kazananlar, Müsteşarlıkça tayin edilecek yer ve zamanda mesleki yetenek sınavına tabi tutulur. Söz konusu sınav yazılı ve sözlü olmak üzere iki aşamalı olup, bu sınavları başaranlar gümrük müşaviri olmaya hak kazanmaktadır.

 

Gümrük Müşavir Yardımcısı olabilme koşulları da gümrük müşaviri olabilme koşulları ile paralellik arz etmekte olup, devlet memuru olmak için gerekli olan şartların ve öğrenim durumuna ilişkin gümrük müşaviri olabilme koşulunun haricinde, daha önce memuriyeti bulunanların ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmamış olması ile diğer adayların staj amacıyla bir gümrük müşavirinin yanında üç yıl çalışmış olma koşullarını taşımaları gerekmektedir.

Yukarıdaki koşulları taşıyanlar Gümrük Müsteşarlığı'nca açılan sınava girmeye hak kazanırlar. Söz konusu sınav, yalnız yazılı sınavdan oluşur ve kazananlar gümrük müşavir yardımcısı olmaya hak kazanır.

Gerek gümrük müşavirliği gerekse gümrük müşavirliği yardımcılı sınavlarına koşulları taşıyan adayların üç defa girme hakları bulunmaktadır.

 

Gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcıları, mesleklerini icra ederken gereken özeni göstermeleri ve görevlerinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunmamaları gerekmektedir. Olası ihlallerde ise; bir yandan Türk Ceza Kanunu hükümleri çerçevesinde Devlet memuru gibi nitelendirilip cezai müeyyidelere maruz kalınabilmekte, diğer taraftan da Devlet Memurları Kanunundaki disiplin hükümlerine benzer bir düzenlemeyi içeren 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun Geçici 2. maddesindeki hükümler haklarında tatbik olunabilmektedir.